ماسک ایمنی تنفسی یکی از ضروری‌ترین و مهمترین لوازم ایمنی محسوب می‌شود که انواع مختلفی دارد. افرادی که در آب و هوای نامناسب و ناسالم مشغول به کارند، به این ماسک‌ها نیاز دارند تا بتوانند از آن استفاده کنند. اگرچه استفاده از ماسک شیمیایی ممکن است تنفس را سخت‌تر کند، اما اگر آب و هوا دارای گرد و غبار و مواد آلوده باشد استفاده از این ماسک‌ها الزامی است. در ادامه با انواع ماسک ایمنی تنفسی و کاربرد آنها آشنا خواهید شد.
تعریف ماسک ایمنی
ماسک ایمنی تنفسی از تجهیزات ایمنی فردی برای حفاظت تنفسی به‌شمار می‌رود و مدل‌های مختلفی دارد که هر یک برای محل و شرایط خاصی ساخته‌شده‌اند و کاربرد آنها با هم متفاوت است. بنابراین باید دقت کنید که از هر یک در مکان مناسب و با توجه به نیاز خود استفاده کنید؛ در غیر این صورت مؤثر نخواهد بود و شما را با خطراتی نیز روبه‌رو می‌کند.
ماسک‌ها برای استفاده روزمره در مقابل آلودگی‌هوا یا ویروس‌ها و هم برای استفاده‌های حرفه‌ای در مشاغل پرخطر و در شرایطی مانند دود شدید، گرد و خاک زیاد و مواد شیمیایی، بخارهای سمی، آلاینده‌ها و… به کار می‌روند. همچنین ماسک‌های تنفسی در شرایطی که اکسیژن به‌اندازه کافی وجود ندارد نیز کاربردی هستند. به‌عنوان مثال، آتش‌نشان‌ها باید حتماً از ماسک ایمنی مناسب استفاده کنند تا در شرایط دود و مواد شیمیایی زیاد، از دستگاه تنفسی آنها محافظت شود. اما کاربرد ماسک‌های مختلف چیست و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
انواع ماسک‌های ایمنی
به‌طور کلی، ماسک‌ها را به دو دسته مهم سیستم‌های پالایشگر تنفسی یا تصفیه‌کننده هوا و سیستم‌های هوارسان یا تأمین‌کننده هوا تفکیک می‌کنند. هر یک از این دسته‌ها نیز شامل ماسک‌های متفاوتی می‌شوند که در ادامه توضیح می‌دهیم. ماسک‌های تنفسی گروه اول یعنی ماسک‌های پالایشگر تنفسی، موجب می‌شوند که هوایی که فرد تنفس می‌کند آلوده نباشد. به این ترتیب که فیلترهای این نوع ماسک ایمنی تنفسی باعث تصفیه هوای تنفسی فرد می‌شوند و برای محیط‌هایی مانند آزمایشگاه‌ها که هوای آلوده‌ای دارند و یا در شرایطی که سیستم تهویه هوا وجود ندارد، مناسب هستند.
ماسک ایمنی تنفسی هوارسان یا همان تأمین‌کننده هوا، معمولاً به یک کپسول به‌منظور دریافت هوا متصل هستند و در هواهای بسیار آلوده که ماسک‌های پالایشگر تنفسی نیز برای تصفیه هوا جوابگو نیستند، استفاده می‌شوند تا هیچ‌گونه آلودگی به ریه افراد وارد نشود. همچنین برای شرایطی که اکسیژن کافی وجود ندارد نیز کاربردی هستند. در ادامه با انواع ماسک‌های پالایشگر تنفسی و ماسک‌های هوارسان آشنا می‌شوید.
انواع ماسک‌ها کدامند؟
مدل‌های مختلفی از ماسک‌های ایمنی در بازار وجود دارند که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.
ماسک‌های پالایشگر تنفسی
انواع ماسک‌های پالایشگر تنفسی عبارتند از:
- ماسک فرار: این ماسک‌ها معمولاً به‌صورتی طراحی می‌شوند که نیمی از صورت را بپوشانند و برای استفاده کوتاه مدت یا نجات افراد از شرایط نامناسب کاربرد دارند. این ماسک‌ها برای استفاده طولانی نیستند و برای شرایطی که به‌مدت کوتاهی باید در هوای بسیار آلوده بمانید، الزامی هستند.
- ماسک و فیلتر مقاوم در برابر بخارات: این نوع ماسک ایمنی تنفسی در دو نوع نیم صورت و تمام صورت قابل تهیه است. کاربرد این ماسک‌ها، حذف کردن گازها و بخارهای خطرناک مانند بخار جیوه، گازهای اسیدی، منوکسید کربن، بخارهای آلی و… است و هوای تنفسی را ایمن می‌سازد.
- ماسک و فیلتر مقاوم در برابر ذرات و گرد و غبار: همان‌طور که از نام این ماسک مشخص است، از ورود ذرات آلوده و گرد و غبار به ریه افراد جلوگیری می‌کند و معمولاً از جنس نمد، پارچه و کاغذ است.
ماسک‌های الکتریکی: این ماسک‌ها دارای یک باتری هستند. به همین دلیل به ماسک الکتریکی مشهور شده‌اند. این ماسک‌ها، هوای تنفسی را تصفیه کرده و ذرات آلوده را از داخل ماسک خارج می‌کنند.
انواع ماسک‌های هوارسان عبارتند از:
- ماسک‌های کپسول دار: این ماسک‌ها همان‌طور که از نام آنها نیز مشخص است، به یک کپسول اکسیژن متصل هستند و در اندازه، نوع محفظه و تراکم‌های مختلف به بازار عرضه می‌شوند.
- ماسک هوار سان شلنگی: این نوع ماسک ایمنی تنفسی به یک منبع فشرده یا یک کمپرسور به‌منظور تأمین هوا متصل هستند و برای نیاز حداقل یک نفر مناسب هستند.
در چه زمانی استفاده از ماسک‌های ایمنی تنفسی واجب است؟
استفاده از ماسک‌های ایمنی تنفسی در صورتی ضروری است که سایر روش‌های کنترل خطر به‌منظور جلوگیری از تنفس هوای آلوده به آلاینده‌ها و کمبود اکسیژن ممکن نباشد. به‌عبارت دیگر، ماسک ایمنی تنفسی اولین و بهترین انتخاب برای محافظت از سیستم ایمنی در محل کار محسوب نمی‌شود و تنها به‌عنوان جایگزین در زمانی که امکان استفاده از تجهیزات دیگر نباشد، به کار می‌رود.
ماسک‌های ایمنی تنفسی تنها برای موارد ذیل کاربردی است:
- امکان پیروی از سلسله مراتب کنترل وجود نداشته باشد.
- هنگامی که کنترل‌های مهندسی در دست تعمیر هستند.
- هنگامی که شرایط اضطراری ناگهانی و موقت مانند عملیات تعمیر و نگهداری وجود داشته باشد.
اشکال مختلف ماسک‌های ایمنی تنفسی
ماسک‌های ایمنی تنفسی در اشکال مختلفی وجود دارند:
- ماسک ایمنی تنفسی دهان که در دهان قرار می‌گیرد و برای بسته نگه‌داشتن سوراخ‌های بینی نیز دارای گیره است.
- ماسک ربع که بینی و دهان را می‌پوشاند.
- ماسک نیم صورت که صورت را از زیر بینی تا چانه می‌پوشاند.
- ماسک شیمیایی تمام صورت که برای پوشاندن صورت از چشم‌ها تا چانه به کار می‌رود.
انواع فیلتر ماسک‌های ایمنی تنفسی
ماسک‌های ایمنی تنفسی بسته به کاربرد آنها، فیلترهای متفاوتی دارند. انواع مختلف فیلترهای ماسک عبارتند از:
- سری N: در برابر روغن مقاوم نیست و برای فضایی که ذرات روغنی وجود ندارند مناسب است.
- سری R: برعکس سری N، فیلتر سری R در برابر روغن مقاوم است و می‌توان این نوع ماسک ایمنی تنفسی را در هر محلی چه بدون ذرات روغنی و چه با وجود ذرات روغنی به‌مدت 8 ساعت استفاده کرد.
- سری P (oil proof): این فیلترها در برابر روغن مقاوم هستند و برای استفاده بیش از یک شیفت یا 8 ساعت در هر محیط استفاده می‌شوند.
سخن پایانی
همان‌طور که گفته شد، ماسک‌های ایمنی تنفسی دارای انواع مختلف با فیلترهای متفاوتی هستند و هر یک کاربرد خاصی دارند. بنابراین نمی‌توان بدون اطلاع از کاربرد و نوع ماسک، آن را در تمامی مکان‌ها استفاده کرد. به‌علاوه، ماسک ایمنی تنفسی اولین و بهترین انتخاب برای محافظت از سیستم تنفسی نیست و تا حد امکان باید از سایر روش‌های کنترل و حفاظتی استفاده کرد. اما در زمان‌هایی که تجهیزات دیگری ندارید و ناچار هستید که از وسیله‌ای برای حفاظت از سیستم تنفسی و به‌طور موقتی استفاده کنید، کاربردی هستند.
