برای اکثر افراد پیش آمده که در طول زندگی خود از ماسک استفاده کنند. ماسک از انتقال ذرات به درون مجرا و سیستم تنفسی جلوگیری می‌کند که این ذرات ممکن است ذرات میکروبی باشند که باعث بیماری هستند یا ذرات معلق در هوا که برای سلامتی مضر هستند. ماسک تنفسی در بسیاری از مشاغل کاربرد دارد. در مکان‌هایی که افراد با ذرات معلق در هوا سروکار دارند، استفاده از ماسک شیمیایی برای آنها ضروری است. در این مطلب می‌خواهیم بررسی کنیم چه زمانی استفاده از ماسک‌های تنفسی الزامی است و از سلامت دستگاه تنفسی محافظت می‌کند.
زمان استفاده از ماسک تنفسی
اگر کارگران در شرایطی قرار بگیرند که امکان نداشته باشد از راه‌های کنترل خطر استفاده شود، استفاده از ماسک شیمیایی تمام صورت و نیم صورت به منظور حفاظت در مقابل آلاینده‌ها ضروری است. در محیط کار، برای حفاظت از سیستم تنفسی نباید نخستین انتخاب، ماسک‌های تنفسی باشد. از ماسک‌ها می‌بایست در شرایط ویژه مثل شرایط زیر استفاده کرد:
- زمانی که امکان ندارد سلسله مراتب کنترل را دنبال کرد.
- در زمان‌هایی که کنترل‌های مهندسی در شرایط پایدار نیستند، مثلا در زمان تعمیر یا نصب آنها.
- زمان‌هایی که شرایط موقتی مثل شرایط اضطراری وجود دارد.
برای کنترل خطرات تنفسی موجود چه باید کرد؟
ذره‌هایی که در هوا هستند ممکن است خطرساز باشند. ذرات زیستی، گازهای خطرناک، گرد و خاک موجود در هوا، دود و یا کمبود اکسیژن برای دستگاه تنفس خطرناک هستند. برنامه‌ای که برای کنترل خطر وجود دارد باید کامل باشد. یعنی علاوه بر اینکه همه مرحله‌های ضروری برای حفاظت از کارگران در مواجهه با ماده خطرناک را شامل شود، باید آموزش روش‌های مقابله با این شرایط هم در نظر گرفته شود. برنامه کنترل خطر نوشته شده در محیط کار، باید دقیقا مشخص کند که برای مقابله با شرایط تنفسی خطرناک، از چه تجهیزاتی استفاده شود.
بنابراین روش‌های مورد تایید برای کنترل کارگران در معرض آلاینده‌های خطرناک هوا باید تعیین شود. برخی از این روش ها عبارتند از:
- تهویه مکانیکی
- محصور کردن یا ایزوله کردن تجهیزات کار یا فرآیند آن
- استفاده و کنترل صحیح از تجهیزات فرآیند
- اصلاح فرآیند شامل جایگزین کردن مواد با خطر کمتر در صورت امکان
به علاوه کنترل‌های مهندسی که در بالا گفته شد، امکان استفاده از کنترل‌های اداری هم وجود دارد. کنترل‌های اداری از طریق کاهش مدت زمان کار در مناطق آلوده عمل می‌کند. اینگونه اقدامات محدودیت‌های زیادی دارند چون خطر را حذف نمی‌کنند بلکه سعی دارند شدت خطر را کمی کاهش دهند. کنترل‌های اداری معمولا مورد پذیرش نیستند.
ملاحظات IDLH چیست؟
برای پاسخ به سوال “چه زمانی باید از ماسک تنفسی استفاده کرد” باید معنی IDLH را بدانید. در هوای بعضی از مکان‌ها غلظت کمی از مواد خطرناک وجود دارد که کارگر را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. با این غلظت از این مواد خطرناک، کارگر توانایی نجات خود و ترک محل را ندارد یا آسیب‌هایی غیرقابل‌جبران به سلامت او وارد می‌شود. حتی این شرایط ممکن است منجر به مرگ نیز شود.
در شرایط خاصی IDLH یعنی خطر فوری برای زندگی یا سلامتی به وجود می‌آید. این شرایط عبارتند از:
- آلاینده معلوم در غلظت شناخته‌شده به IDLH
- آلاینده معلوم در غلظت نامشخص با پتانسیل IDLH
- آلاینده ناشناخته در غلظت نامشخص
- فضای محدود تست نشده
- کمبود اکسیژن
- آلاینده در غلظت 20 درصد یا بیشتر از پایین‌ترین حد انفجار خود
انواع مختلف ماسک تنفسی برای استفاده در شرایط خطرناک
در کل دو مدل اصلی ماسک تنفسی وجود دارد: ماسک های تصفیه کننده هوا (APRs) و ماسک های هوای SARs.
ماسک تصفیه‌کننده هوا از طریق فیلتر ماسک شیمیایی ذرات (دود فلزات، مه، گرد و خاک و …) آلاینده‌ها را حذف می‌کنند. این ماسک‌ها از طریق جذب گازها یا بخارات روی یک ماده جاذب در کارتریج، باعث تصفیه هوا می‌شوند. ماسک های تصفیه‌کننده هوا به خوبی روی صورت قرار می‌گیرند و به اشکال زیر وجود دارند:
- ماسک تنفس دهان (برای مواقع فرار، داخل دهان قرار می‌گیرد و گیره‌ای برای بستن سوراخ بینی دارد)
- ماسک ربع (بینی و دهان را می‌پوشاند)
- ماسک نیمه صورت (از بینی تا زیر چانه را می‌پوشاند)
- ماسک کامل (از بالای چشم تا زیر چانه ار می‌پوشاند)
- ماسک تنفسی کامل هم با پوشاندن کامل صورت از چشم ها مقابل تماس با مواد خطرناک جلوگیری می‌کند.
ماسک‌های SARs از طریق مخزن هوای فشرده، هوای تمیز را تامین می‌کنند. این هوای تمیز مربوط به منطقه کار نیست. هوای مهیاشده در مخزن یا کمپرسورها، باید دارای استانداردهای مشخصی از لحاظ رطوبت و خلوص باشد. این ماسک‌های هوا امکان دارد ورودی تنفسی محکم یا شل داشته باشند. آن دسته از ماسک‌هایی که ورودی تنفسی‌شان محکم است، قسمت‌های کامل یا نیمه دارند. دسته دیگر که ورودی تنفسی شلی دارند ممکن است روکش‌های شل با محافظ‌های جانبی پارچه‌ای یا لاستیکی داشته باشند، یا کلاه ایمنی و هود که سر و گردن را می‌پوشانند. این ماسک‌ها از طریق لوله‌هایی، هوا را تامین می‌کنند.
ماسک تنفسی مناسب را چطور باید انتخاب کرد؟
حالا که با انواع ماسک‌های تنفسی آشنا شده‌اید، باید بدانید چطور ماسک مناسب را هم می توانید انتخاب کنید. با توجه به اطلاعاتی که تا الان در اختیار دارید می‌دانید که انتخاب ماسک کار ساده‌ای نیست و باید توسط متخصصان ماهر انتخاب شوند. کسانی که باید ماسک تنفسی مناسب را مشخص کنند، کارشناسان و متخصصانی هستند که با انواع ماسک‌ها و محل کار آشنایی کافی را دارند. آنها پس از ارزیابی عوامل مهم که شامل در نظر داشتن محدودیت‌های مختلف است، این تصمیم را می‌گیرند. قبل از انتخاب ماسک تنفسی باید از موارد زیر اطمینان داشت:
- مشخص بودن خطر تنفسی
- ارزیابی خطر
- امکان‌پذیر بودن کنترل‌های مهندسی
عوامل متنوعی در انتخاب ماسک تنفسی مناسب تاثیر دارند که کارشناسان ایمنی باید به انها توجه کنند.
